'Lokale verduurzaming van steden werkt alleen in combinatie met systemische aanpak'

Dit is een expertquote van Ko Koens, Lector op het gebied van duurzaam stedelijk toerisme, regeneratief stedelijk toerisme, toerisme van het alledaagse en sloppenwijktoerisme, Inholland Hogeschool.

U kunt dit bericht, of delen hiervan gebruiken op uw kanalen, met vermelding van de naam van de expert en organisatie. Aanleiding: Barcelona werkt aan ‘groene eilanden’, maar de bewoners zelf hebben er niet veel aan

Barcelona bouwde in de afgelopen jaren drukke kruispunten om tot groene, autoluwe pleintjes. Deze ‘groene eilanden’, die weliswaar de kwaliteit van de lokale leefomgeving verbeteren, maar die er tegelijkertijd voor zorgen dat bewoners verdrongen worden door rijkere mensen uit het buitenland, zijn een goed voorbeeld van de complexiteit van stedelijke ontwikkeling.

Initiatieven die op lokale schaal een positieve impact (zouden moeten) hebben, kunnen ook negatief uitpakken. We zien iets soortgelijks met betrekking tot toerisme: in de afgelopen 20 jaar zijn steden steeds mooier geworden, wat ze aantrekkelijker maakt voor de eigen bewoners maar ook voor bezoekers, met toeristificering en een toename aan Airbnbs als gevolg.

Het lastige in beide gevallen is, dat de problematiek systemisch is; ontwikkelingen zijn het gevolg van acties en reacties van een groot aantal actoren binnen en tussen ecosystemen. Dit zorgt ervoor dat individuele oplossingen met goede bedoelingen vaak gepaard gaan met onverwachtse - vaak ongewenste - effecten, omdat zij vooral de symptomen aanpakken in plaats van structurele, onderliggende problemen, zoals (het gebrek aan) regulering van de vastgoedmarkt en privatisering van publieke ruimtes.

Dergelijke onderliggende problemen zijn vaak niet op lokaal niveau alleen op te lossen. Een voorbeeld hiervan komt uit Valencia, waar het stedelijke toerismebeleid al jaren gericht is op de inzet van duurzaam toerisme om meerwaarde te bieden voor bewoners en overlast te voorkomen. Toch blijven de bezoekersstromen toenemen, alsmede de kritiek op toeristen en ‘digital nomads’ die de plek van bewoners verdringen.

Dit komt mede doordat het dogma van (het maximaliseren van) economische groei binnen het lokale en nationale systeem nauwelijks wordt betwist, zelfs als dat op lokaal niveau leidt tot verminderde leefbaarheid en kwaliteit van de leefomgeving. Voor een echte oplossing zal juist dit moeten veranderen. Een dergelijke systeemverandering is enorm moeilijk en minder ‘sexy’ dan zichtbare projecten zoals de aanleg van groene eilanden.

Toch lijkt het draagvlak ervoor toe te nemen, ten minste binnen het toerisme waar steeds serieuzer wordt gekeken naar concepten zoals regeneratief en ‘degrowth’ toerisme. Mogelijk kan de kennis die hiermee wordt opgedaan worden gebruikt om niet alleen toerisme duurzamer te maken, maar ook bredere stedelijke systemen.