'Stop met bouwen van afgelegen zorgcentra waar ouderen vereenzamen'

Tot 2040 moeten er in Nederland zeker 2000 woonzorgcentra worden bijgebouwd om aan 110.000 extra zorgplekken voor ouderen te komen. Dat is nodig om de groei van het aantal ouderen met een zorgindicatie op te vangen. Veel van de 3000 al bestaande centra zijn echter afgelegen en slecht geïntegreerd in hun omgeving, houden weinig rekening met diversiteit in zorgbehoeften, toegankelijkheid en sociale inclusie, en zijn niet flexibel gebouwd. Willen we niet in dezelfde fouten vervallen, dan moeten we accepteren dat er geen one-size-fits-all-oplossing is. Elk woonzorgcomplex moet worden afgestemd op de lokale context en bewonersbehoeften.

Bouw toekomstgericht

We bouwen niet alleen voor nu, maar voor de komende vijftig jaar. In 2040 telt Nederland bijna vijf miljoen 65-plussers. Nu kiezen voor strategisch bouwen kan de ontwrichtende impact van deze vergrijzingsgolf dempen. Gebouwen die samen met gebruikers worden ontworpen zijn niet alleen efficiënter; ze zorgen er ook voor dat wonen, zorg en sociale verbinding hand in hand gaan. Flexibel ruimtegebruik is cruciaal, net als de mogelijkheid om reguliere woningen om te bouwen tot zorgwoningen en vice versa.

Veel huidige zorgcomplexen zijn afgelegen, zonder toegang tot voorzieningen. Bouwen we in de nabijheid van supermarkten, openbaar vervoer en groen, dan bewegen bewoners meer, zijn ze vaker buiten, vereenzamen minder en zijn minder afhankelijk van (mantel)zorgers. Investeer ook in hybride concepten waar bewoners met zowel lichte als zware zorgvragen samenleven en voorzieningen delen met de buurt. Dat versterkt sociale verbindingen en benut ruimte efficiënter. En doordat meer hulpvragen bij buren en naasten terechtkomen, kunnen zorgverleners zich concentreren op hun kerntaken.

Meer dan goed ontwerp

Initiatieven als de WoonZorg Challenge, waarmee het College van Rijksbouwmeester en Rijksadviseurs woningcorporaties helpt om bestaande complexen ruimtelijk en sociaal te transformeren, moeten ruim baan krijgen. Denk ook aan de aanpak van woonzorgorganisatie Habion, dat reguliere woningen ontwikkelt met een optie op zorgdiensten, zodat ze hun woonzorgcomplexen eenvoudig kunnen ombouwen tot gewone woningen.

Dit vraagt flexibiliteit en daadkracht van de overheid. Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland kunnen geldstromen samenbrengen voor een effectieve aanpak. Gemeenten zullen op hun beurt sociaal en ruimtelijk beleid meer moeten harmoniseren, flexibeler om moeten gaan met bestemmingsplannen en woon- en zorgorganisaties moeten ondersteunen in hun zoektocht naar locaties.