'Nederlands kiesstelsel werkt algehele vertrouwenscrisis in politiek in de hand'

Dit is een expertquote van Chris van Veldhuizen, econoom en directeur HZC, lid SER.

U kunt dit bericht, of delen hiervan gebruiken op uw kanalen, met vermelding van de naam van de expert en organisatie. Aanleiding: BBB zakt verder weg in zetelpeiling, geen verandering bij drie grootste partijen VVD, NSC en GroenLinks-PvdA - EenVandaag

Minder partijen in de Tweede Kamer maakt ons land beter regeerbaar. Het nemen van verantwoordelijkheid wordt duidelijker en de besluitvorming slagvaardiger. Dit kan bereikt worden door het hanteren van een robuuste kiesdrempel of districtenstelsel.

Bij zetelpeilingen eind oktober (EenVandaag/Ipsos) werd al gesproken over een dreigende ‘horrorformatie’. Het sterk toegenomen aantal partijen in Nederland leidt tot een eveneens toenemend aantal partijen met zetels in het parlement. Bij de laatste peiling van 14 november lijken 16-17 partijen zetels te verwerven en zullen minimaal 4 partijen nodig zijn om een meerderheidscoalitie met 76 zetels te vormen. De laatste formatie duurde al 299 dagen. Wordt het nog langer, in een tijd met enorme transitieopgaven en maatschappelijke vraagstukken waar elke dag uitstel een dag te veel is? Heel zorgwekkend voor werknemers, werkgevers en burgers.

Mocht het lukken met een coalitie dan is de vraag hoe regeerbaar ons land wordt. Bij een gelijk aantal van 150 zetels betekent een dergelijk groot aantal partijen een verdere versplintering in de Tweede Kamer. Het is evident dat dit de besluitvorming en slagvaardigheid in de Tweede Kamer niet ten goede komt. En dat na een jaar van volgens de kiezer oeverloos overleg en vooruitschuif-politiek waarmee het vertrouwen in de politiek tot een dieptepunt is gedaald.

De oorzaak ligt in ons kiesstelsel. In vergelijking met landen om ons heen blijkt dat Nederland er niet direct uitsteekt met het aantal aan verkiezingen deelnemende partijen. Wel heeft Nederland in vergelijking met andere West-Europese landen uitzonderlijk veel gekozen partijen in het parlement. Elementair voor het beperken van het aantal partijen in het parlement is óf een districtenstelsel óf een kiesdrempel.

Nederland heeft met 1 zetel feitelijk geen kiesdrempel. Het VK heeft bijvoorbeeld een kiesdrempel van 10 procent van de stemmen wat resulteert in een stelsel met drie á vier partijen. Een drempel van 2-3 zetels zal in Nederland weinig verschil maken maar een kiesdrempel van 5 tot 8 zetels resulteert in 6 partijen in de Tweede Kamer.

Daarnaast hanteren het VK en Frankrijk het districtenstelsel. Nederland kent wel kiesdistricten maar werkt volgens het systeem van evenredige vertegenwoordiging. In een districtenstelsel wordt alleen de kandidaat met de meeste stemmen gekozen. Zo voorkom je dat heel kleine partijen zetels halen en stimuleer je kleine partijen om samen verkiezingen in te gaan, zoals in bijvoorbeeld Frankrijk.